سلول بنیادی چیست؟

سلول‌‌های بنیادی‌ مواد خام بدن هستند؛ به این معنی که در تولید سایر سلول‌ها با عملکرد تخصصی نقش دارند. تحت شرایط مناسب در بدن یا آزمایشگاه، این سلول‌ها تقسیم می‌شوند و سلول‌های دیگری به نام سلول‌های دختر را تشکیل می‌دهند. سلول‌های دختر به سلول‌های بنیادی جدید یا سلول‌های تخصصی (تمایز یافته) با عملکرد خاص مانند سلول‌های خونی، سلول‌های مغزی، سلول‌های ماهیچه‌ای قلب یا سلول‌های استخوانی تبدیل می‌شوند. در بدن هیچ سلول دیگری به جز سلول بنیادی توانایی تولید انواع سلول‌های جدید را ندارد.

انواع سلول بنیادی

سلول‌‌های بنیادی‌ انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از:

۱. سلول بنیادی جنینی

این سلول‌ها از جنین‌های سه تا پنج روزه به دست می‌آیند. در این مرحله، جنین بلاستوسیست نامیده می‌شود و حدود ۱۵۰ سلول دارد. سلول‌های بنیادی جنینی پرتوان هستند؛ به این معنی که می‌توانند به سلول‌‌های بنیادی‌ بیشتری تقسیم شوند یا سایر سلول‌های بدن را تولید کنند. به همین دلیل، می‌توان از آن‌ها برای بازسازی یا ترمیم بافت‌ها و اندام‌های بیمار استفاده کرد.

بیشتر بدانیم: پیوند مغز استخوان و سلول های بنیادی برای درمان سرطان

۲. سلول بنیادی بالغ

این سلول‌ها به تعداد کم در اکثر بافت‌های بالغ یافت می‌شوند. به عنوان مثال، می‌توان به سلول بنیادی بافت چربی یا مغز استخوان اشاره کرد. تفاوت سلول بنیادی جنینی و بالغ در این است که سلول‌های بنیادی بالغ توانایی کمتری در ایجاد سلول‌های مختلف بدن دارند.

تا همین اواخر، محققان فکر می‌کردند که سلول‌‌های‌ بنیادی‌ بالغ فقط می‌توانند دسته‌ای از سلول‌های مشابه را ایجاد کنند. به عنوان مثال، سلول بنیادی مغز استخوان فقط توانایی تولید سلول‌های خونی را دارد. با این حال، شواهد جدید نشان می‌دهد که این سلول‌ها ممکن است قادر به ایجاد انواع مختلفی از سلول‌ها باشند. به عنوان مثال، سلول‌‌‌ بنیادی‌‌ مغز استخوان احتمالا می‌توانند سلول‌های استخوان یا ماهیچه‌ قلب را تولید کنند. این یافته باعث شده است که محققان آزمایش سلول‌های بنیادی بالغ را روی افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی یا قلبی شروع کنند.

۳. سلول‌های بالغ تغییر یافته که خواص سلول‌های بنیادی جنینی را دارند

دانشمندان با استفاده از برنامه‌ریزی مجدد ژنتیکی موفق شده‌اند سلول‌های بالغ عادی را به Stem cell تبدیل کنند. در حقیقت، محققان با تغییر ژن‌های سلول‌های بالغ، آن‌ها را به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که مشابه سلول‌های بنیادی جنینی عمل کنند.

این تکنیک جدید ممکن است امکان استفاده از سلول‌های دستکاری‌شده را به جای سلول‌های بنیادی جنینی فراهم کند و جلوی پس زدن  سلول‌‌های بنیادی‌‌ جدید را توسط سیستم ایمنی بگیرد. با این حال، دانشمندان هنوز نمی‌دانند که آیا استفاده از سلول‌های بالغ دستکاری‌شده روی انسان اثر نامطلوب دارد یا خیر.

محققان توانسته‌اند سلول‌های بافت همبند را بگیرند و آن‌ها را برای تبدیل شدن به سلول‌های عملکردی قلب برنامه‌ریزی کنند. در مطالعات حیوانی، استفاده از سلول‌های قلبی جدید در حیوانات مبتلا به نارسایی قلبی با بهبود عملکرد قلب و افزایش بقا همراه بوده است.

۴. سلول‌های بنیادی پری‌ناتال

محققان سلول‌‌های‌ بنیادی‌ را در مایع آمنیوتیک و خون بند ناف کشف کرده‌اند. این سلول‌ها توانایی تبدیل شدن به سلول‌های تخصصی را دارند. مایع آمنیوتیک در کیسه اطراف جنین قرار دارد و از آن محافظت می‌کند.